Pułapki komunikacji niewerbalnej

Ile razy zdarzyło się Wam, że Wasi rozmówcy pytali: „coś się stało?”. Na pewno wiele razy. Dzieję się tak, ponieważ oprócz komunikatów w postaci słów, wysyłamy również nasze gesty, mimikę, czyli tzw. mowę ciała.

Zdarza się też tak, że chcąc dać komuś coś do zrozumienia, celowo wysyłamy sygnał niewerbalny. Świetna sprawa, jeżeli zadziała. Wtedy nabiera mocy stare powiedzenie „rozumiemy się bez słów”. Problem pojawia się wtedy, kiedy nieświadomie wysyłamy sygnały, których byśmy nie chcieli lub nieumiejętnie wysyłamy te zamierzone, ale dają one zupełnie inny efekt niż byśmy oczekiwali.

Znalazłem ostatnio w moich starych notatkach, jeszcze z czasów studiów, ciekawe zapiski dotyczące pułapek komunikacji niewerbalnej. Prawda stara jak świat i na pewno każdy z Was, Drodzy Czytelnicy, pomyśli sobie „oczywista oczywistość”, ale czy na pewno?

Wyróżniamy następujące  komunikaty niewerbalne, czyli sygnały „mowy ciała”:

1.            Mimiczne: ruchy mięśni twarzy i mięśni oko-ruchowych.

2.            Pantomimiczne: ruchy rąk, nóg i głowy, a także postawa ciała.

3.            Lokomocyjne: przemieszczanie się w przestrzeni.

4.            Proksemiczne: manipulowanie odległością od rozmówcy.

          

         Niektóre z tych sygnałów są dane nam dziedzicznie, jednak wpływy kulturowe dostarczyły nam wzorów konwencjonalnych, wyuczonych przez naśladowanie jako nawyki. Wysoki poziom   zautomatyzowania  utrudnia  ich świadomą kontrolę.  Skutkiem tego stanu rzeczy  „mowa ciała” może zdradzać nasze emocje i intencje, których nie chcielibyśmy ujawnić. W szczególności:

• przesadna mimika jest objawem napięcia emocjonalnego,
• niezgodność wyrazu mimicznego z wypowiedzią jest odbierana jako nieszczerość,
• żywa gestykulacja nasuwa podejrzenie o naszych kłopotach z mówieniem (brakuje słów),
• zbliżanie się do rozmówcy na odległość mniejszą niż 0,5 metra sygnalizuje agresję lub erotyczne zamiary,
• nieustanne przemieszczanie się w przestrzeni zdradza trudności z samokontrolą ruchów.

     

          Warto przypomnieć, że są gesty, zwane „emblematami”, posiadające wulgarne znaczenia, ale dość rozpowszechnione w danej kulturze. Przykładem może być nieco zapomniany już gest Kozakiewicza albo popularny wśród młodzieży gest jednego palca. Oczywiście jest wiele innych emblematów funkcjonujących w podkulturach młodzieżowych, które bywają popularyzowane przez media. Jednak jeśli ktoś nam je zaprezentuje, odbieramy je jako symptom prostactwa. Jeśli brakuje nam odpowiedniego przeszkolenia, lepiej ograniczyć sygnały niewerbalne jedynie do takich, które:

• dokładnie odpowiadają treści wypowiedzi np. prezentuję obraz na ekranie lub tablicy, mówiąc: oto schemat organizacyjny… i wskazuję go ręką;
• wskazują na zainteresowanie wypowiedzią rozmówcy, np. lekkie pochylenie głowy w jego kierunku;
• wyrażają rozumienie problemów i uczuć rozmówcy, np. wyraz mimiczny skupienia;
• wyrażają zadowolenie ze spotkania – uśmiech.